(με αφορμή το ΣΜΑ Ελαιώνα Αττικής)
Την
αφορμή μας τη δίνει η πρόσφατη ομόφωνη απόφαση, στις 29/4/2013, της ΕΕ του
ΕΔΣΝΑ για τη σύναψη προγραμματικής σύμβασης με το δήμο Αθήνας για την, από
κοινού, κατασκευή και λειτουργία του Σταθμού Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ)
Ελαιώνα, σε ιδιόκτητο ακίνητο του ΕΔΣΝΑ, στα διοικητικά όρια του Δήμου Αιγάλεω.
Οι
πρώτες αντιδράσεις υπήρξαν από ένα μέρος των εργαζομένων στον ΕΔΣΝΑ (από το
χώρο του ΣΥΡΙΖΑ) και επικεντρώθηκαν στο θέμα της μεταβίβασης αρμοδιοτήτων, που
μέχρι τώρα ανήκαν στον ΕΔΣΝΑ, στο δήμο Αθήνας. Αν η αφετηρία των αντιδράσεων
βρίσκεται στο θέμα της απασχόλησης των εργαζομένων στον ΕΔΣΝΑ, εκτιμούμε ότι το
θέμα θα μπορούσε να λυθεί, σχετικά εύκολα, με μια σχετική πρόβλεψη, σύμφωνα με
την οποία, θα έχουν προτεραιότητα απασχόλησης στο ΣΜΑ οι εργαζόμενοι του ΕΔΣΝΑ.
Αν, πάλι, βρίσκεται στην εκτίμηση ότι η διαχείριση του έργου από το δήμο Αθήνας
θα είναι χειρότερη από αυτήν που θα ασκούσε ο ΕΔΣΝΑ, θα περιμέναμε μια σχετική
τεκμηρίωσή της. Γενικά μιλώντας, πάντως, θεωρούμε θετική τη μεγαλύτερη εμπλοκή
της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης στη διαχείριση των ΑΣΑ. Κατά τα άλλα, όλοι οι
κίνδυνοι που ελλοχεύουν (κακοδιαχείριση, απώλεια ή υποβάθμιση του δημόσιου
χαρακτήρα της διαχείρισης κ.λπ.) αφορούν και στη μια περίπτωση και στην άλλη.
Θεωρούμε
πολύ πιο σημαντικό να τοποθετηθούμε στο θέμα από μια άλλη σκοπιά. Προσπαθώντας,
δηλαδή, να απαντήσουμε στο τι σημαίνει η κατασκευή και λειτουργία του συγκεκριμένου
έργου στην αλυσίδα της διαχείρισης των ΑΣΑ και κατά πόσο είναι συμβατή με μια
εναλλακτική αντίληψη, που θα αναιρεί τις τρέχουσες φιλοεργολαβικές επιλογές
του ΕΔΣΝΑ, της περιφέρειας και της κυβέρνησης.
Ποιος
είναι ο ρόλος των ΣΜΑ στο υφιστάμενο σύστημα διαχείρισης των ΑΣΑ
Ανατρέχοντας
στην «προϊστορία» των ΣΜΑ (παρατίθενται αναλυτικά στοιχεία, στη συνέχεια),
γίνεται σαφές ότι προορίζονται να καλύψουν, κυρίως, τις ανάγκες μεταφοράς
σύμμεικτων απορριμμάτων στους ΧΥΤΑ ή στις σχεδιαζόμενες κεντρικές μονάδες
επεξεργασίας. Θεωρητικά, θα μπορούσαν να καλύψουν και τις ανάγκες μεταφοράς
ανακυκλώσιμων και προδιαλεγμένων οργανικών, αν οι εγκαταστάσεις της υποδοχής
τους (ΚΔΑΥ και μονάδες κομποστοποίησης) είναι το ίδιο συγκεντρωτικές και το
ίδιο μακριά με τις εγκαταστάσεις υποδοχής των σύμμεικτων. Αυτό, πρακτικά, σημαίνει
ότι:
Οι
ΣΜΑ είναι απολύτως αναγκαίοι, αν υιοθετήσουμε το κυρίαρχο μοντέλο, που θέλει το
σύνολο, σχεδόν, των ΑΣΑ σε σύμμεικτη μορφή, προκειμένου να οδηγούνται σε
συγκεντρωτικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας, προσανατολισμένων στην ενεργειακή
αξιοποίηση και στην καύση. Οι ΣΜΑ μπορούν να είναι χρήσιμοι, επίσης, στις
περιπτώσεις που η έμφαση δίνεται στη διαλογή στην πηγή, αλλά η επεξεργασία των
σύμμεικτων εξακολουθεί να γίνεται σε κεντρικές - περιφερειακές εγκαταστάσεις
(«πράσινη πρόταση», πρόταση ΣΥΡΙΖΑ). Ή στις περιπτώσεις που προδιαλεγμένα υλικά
χρειάζεται να μεταφερθούν, επίσης, σε περιφερειακές εγκαταστάσεις ανακύκλωσης ή
κομποστοποίησης («πράσινη πρόταση»).
Ο
ρόλος των ΣΜΑ αποδυναμώνεται και η ανάγκη τους, σταδιακά, εκλείπει, αν
υιοθετήσουμε το μοντέλο της αποκεντρωμένης διαχείρισης, που υποστηρίζει η
ΠΡΩΣΥΝΑΤ. Αφού στις αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις, εκτός από τα ανακυκλώσιμα
υλικά και τα προδιαλεγμένα οργανικά, γίνεται υποδοχή και ήπια επεξεργασία -με
σκοπό την περαιτέρω ανάκτηση- και των
σύμμεικτων ΑΣΑ, που θα βρίσκονται σε μια συνεχή διαδικασία μείωσης.
Οπότε, αυτό το οποίο θα έχει ανάγκη μεταφοράς, πέρα από μια μικρή μεταβατική
περίοδο, σε περιφερειακές εγκαταστάσεις ταφής (ΧΥΤΥ) είναι το υπόλειμμα του
συνόλου των διεργασιών που συντελούνται στις αποκεντρωμένες υποδομές.
Τι
προτείνει η Πρωτοβουλία συνεννόησης
Γενικεύοντας λίγο τα όσα προεκτέθηκαν, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι
ΣΜΑ, που εντάσσονται στο μοντέλο της συγκεντρωτικής διαχείρισης σύμμεικτων
απορριμμάτων, εκτός του ότι είναι έργα υψηλού κόστους κατασκευής και
συντήρησης, δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο το διαχωρισμό των απορριμμάτων και
υποβαθμίζουν την ποιότητα των προς ανακύκλωση υλικών. Είναι, λοιπόν, οικονομικά
και περιβαλλοντικά ασύμφορο να σχεδιάζονται τεράστιες εγκαταστάσεις
μεταφόρτωσης σύμμεικτων αποβλήτων, που δεσμεύουν πόρους, ανταγωνίζονται ευθέως
την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση και, σε τελευταία ανάλυση, εξυπηρετούν τα
εργολαβικά συμφέροντα που επιχειρούν να επιβάλλουν τις προσφορότερες σε αυτά λύσεις.
Κάτω
από αυτό το πρίσμα, η «Πρωτοβουλία συνεννόησης» εκτιμά ότι οι όποιες ανάγκες
μεταφόρτωσης ΑΣΑ πρέπει να αντιμετωπίζονται με αυστηρότητα και να είναι
ενταγμένες σε ένα συνολικό σχέδιο διαχείρισης, που θα αποσκοπεί στην ενίσχυση
των αποκεντρωμένων δράσεων. Θεωρούμε λάθος το να σχεδιάζονται και να
κατασκευάζονται σαν αυτόνομες υποδομές, μόνιμου χαρακτήρα και, μάλιστα, με
δυναμικότητες που δεν αντιστοιχούν σε φιλόδοξους στόχους πρόληψης και μείωσης
των ΑΣΑ, διαλογής στην πηγή και ανάκτησης, κομποστοποίησης και ήπιας
επεξεργασίας των σύμμεικτων, με εργαλεία τις αρχές της εγγύτητας και της μικρής
κλίμακας.
Το
ότι υπάρχουν χώροι, που προορίζονται για κατασκευή ΣΜΑ είναι ένα στοιχείο που
δεν πρέπει να «καεί», πρέπει να αξιοποιηθεί. Όχι για να φιλοξενήσει,
αποκλειστικά, υπερμεγέθεις εγκαταστάσεις μεταφόρτωσης, αλλά για να ξεδιπλωθεί
όλη η «βεντάλια» των δράσεων, που περιγράφει η πρόταση της αποκεντρωμένης
διαχείρισης. Αυτήν την ανάγκη και, ταυτόχρονα, τη δυνατότητα φαίνεται να έχουν,
κατ’ αρχή, συνειδητοποιήσει οι δημοτικές αρχές των όμορων δήμων
Αργυρούπολης-Ελληνικού, Αλίμου και Γλυφάδας, που, ήδη, διερευνούν μια τέτοια
λύση, στη θέση του ΣΜΑ Ελληνικού. Την εξέλιξη της προσπάθειας θα την
παρακολουθήσουμε. Είναι σαφές, ωστόσο, το προς τα που θα έπρεπε να κινηθούν ο
δήμος της Αθήνας και ο ΕΔΣΝΑ. Και, πρώτοι απ’ όλους, οι εργαζόμενοι σε αυτούς
τους οργανισμούς.
9.5.2013
Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση
των απορριμμάτων