Πρωτοβουλία
συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων (ΠΡΩΣΥΝΑΤ)
Σχόλια
και προτάσεις, στο πλαίσιο της διαβούλευσης για το σχέδιο νόμου
«Σύσταση και οργάνωση νομικών προσώπων
δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου
για
τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων της χώρας»
Α. Για τη
σκοπιμότητα και την κατεύθυνση των νέων ρυθμίσεων
Στο
νέο εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ) υπάρχει ρητή πρόβλεψη για τη «Δημιουργία ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου
για τη λειτουργία των ΦοΔΣΑ». Στον πυρήνα της πρόβλεψης υπάρχει η αυτονόητη ανάγκη της εναρμόνισης με τη νέα
κατεύθυνση του ΕΣΔΑ, αυτή της αποκεντρωμένης διαχείρισης, με δημόσιο χαρακτήρα
και έμφαση στην προδιαλογή των υλικών.
Το
αν το προτεινόμενο σχέδιο νόμου ανταποκρίνεται σε αυτήν την ανάγκη, θα το δούμε
στη συνέχεια. Πρέπει, ωστόσο, να επισημάνουμε από την αρχή ότι κομβικό στοιχείο
της νέας αντίληψης είναι ο αναβαθμισμένος ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ένας
ρόλος, που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη, όταν συζητάμε για το νέο πλαίσιο που
πρέπει να διέπει τη λειτουργία των φορέων διαχείρισης. Από αυτήν την άποψη,
είναι χρήσιμο να θυμίσουμε κάποιες ακόμη προβλέψεις του ΕΣΔΑ(στις στρατηγικές
για την εφαρμογή της νέας εθνικής πολιτικής διαχείρισης των αποβλήτων), παρόλο
που δεν καλύπτουν όλο το φάσμα της διαχείρισης:
«Καθορισμός της υποχρέωσης των Δήμων να
σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν τοπικά σχέδια αποκεντρωμένης διαχείρισης
αποβλήτων, στο πλαίσιο των εθνικών και των περιφερειακών σχεδιασμών. Οι
προδιαγραφές, οι στόχοι και το χρονοδιάγραμμα, των τοπικών σχεδίων περιλαμβάνονται
με τη μορφή υποδείγματος στο παράρτημα του παρόντος ΕΣΔΑ. Στα πλαίσια αυτά θα
προσδιοριστούν όλες εκείνες οι απαραίτητες ρυθμίσεις που θα διασφαλίζουν την
δυνατότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να αναλαμβάνει το σύνολο των
δραστηριοτήτων που απαιτούνται για την εφαρμογή ενός τοπικού σχεδίου
αποκεντρωμένης διαχείρισης. Ενδεικτικά τέτοιες ρυθμίσεις αφορούν:
· το περιεχόμενο και τη διαδικασία ενσωμάτωσης των
δημοτικών σχεδίων διαχείρισης αποβλήτων στα ΠΕΣΔΑ, συμπεριλαμβανομένων θεμάτων
συντονισμού και συνδιαχείρισης μεταξύ όμορων Δήμων.
· τη δυνατότητα προσλήψεων του απαραίτητου προσωπικού για
την υλοποίηση του τοπικού σχεδίου σε κάθε Δήμο, δεδομένου ότι τα σχέδια αυτά
είναι εντάσεως εργασίας.
· τη διασφάλιση της δυνατότητας των δήμων να διακινούν τα
ανακτώμενα υλικά έναντι τιμήματος
· τη δυνατότητα χωροθέτησης ήπιων υποδομών διαχείρισης,
εντός του πολεοδομικού ιστού
· την ενθάρρυνση των κοινωνικών πρωτοβουλιών για πιο
άμεση συμμετοχή στη διαχείριση των αποβλήτων, στο πλαίσιο ενός συστήματος
δημόσιας αποκεντρωμένης διαχείρισης
· τέλος, τη δυνατότητα σύναψης συνεργασίας μόνον για την
διαλογή στην πηγή και την εκπαίδευση μεταξύ Δήμων, κοινωνικών συνεταιρισμών
ή/και συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης εφόσον τα απόβλητα εντάσσονται στην
εναλλακτική διαχείριση.»
«Θεσμοθέτηση των αρμοδιοτήτων των δήμων, ώστε
να μπορούν να υλοποιούν όλο το φάσμα των δράσεων των τοπικών σχεδίων
διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένης της απρόσκοπτης διάθεσης των ανακτήσιμων
υλικών και ενίσχυση της τεχνικής επάρκειάς τους καθώς των λοιπών φορέων
διαχείρισης αποβλήτων.»
Με
βάση τα παραπάνω, μια νέα (διαδημοτική) δομή διαχείρισης των στερεών αποβλήτων,
που θα συμβάλλει στην υλοποίηση των στόχων του ΕΣΔΑ και θα εναρμονίζεται με τις
κατευθύνσεις του, θα πρέπει:
1. Να έχει δημόσιο
χαρακτήρα, τόσο ως προς τη νομική μορφή (ΝΠΔΔ), όσο και ως προς το ουσιαστικό
περιεχόμενό της(τις στοχεύσεις και τον τρόπο λειτουργίας).
2. Να μην περιορίζει
το ρόλο και τις αρμοδιότητες των δήμων. Αντίθετα, να τους διευκολύνει στην εφαρμογή των τοπικών σχεδίων διαχείρισης
και στη δημιουργία και διαχείριση διαδημοτικών υποδομών, όπου αυτό απαιτείται.
Σε αυτό το πλαίσιο, να παρέχει την αναγκαία υποστήριξη για την υπέρβαση των
δυσκολιών, την εκπόνηση οριζόντιων μελετών, την
ανάπτυξη αγορών προϊόντων προδιαλογής και αύξησης των εσόδων των δήμων,
την ενίσχυση της βιωσιμότητας των δημοτικών συστημάτων και την εκπαίδευση του
προσωπικού τους.
3. Να ωθεί στη διαρκή
αύξηση των ποσοτήτων των υλικών που προδιαλέγονται και αξιοποιούνται σε επίπεδο
δήμου, σε συμμόρφωση με την πυραμίδα ιεράρχησης των σταδίων διαχείρισης.
4. Να είναι αποτέλεσμα
εθελοντικής απόφασης για ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ όμορων δήμων και να μην επιβάλλεται με αποφάσεις από
τα «πάνω».
5. Να κατοχυρώνει την
ισότιμη συμμετοχή των δήμων, ανεξάρτητα
από το μέγεθός τους.
6. Να διασφαλίζει την
πλήρη διαφάνεια και τον κοινωνικό έλεγχο.
Β. Η συγκρότηση και
η μορφή των υφιστάμενων περιφερειακών ΦοΔΣΑ
Η
συγκρότηση των υφιστάμενων ΦοΔΣΑ ανάγεται στο ν. 3852/2010 (Καλλικράτης), ο
οποίος όριζε ότι οι νέοι περιφερειακοί φορείς θα είχαν τη μορφή συνδέσμου
δήμων(ΝΠΔΔ). Η σχετική πρόβλεψη του Καλλικράτη επιχειρούσε να αντισταθμίσει το
γεγονός ότι δημιουργούσε υπερσυγκεντρωτικές δομές, αφού προέβλεπε ένα φορέα
διαχείρισης ανά περιφέρεια, συγχωνεύοντας τους ΦοΔΣΑ των επιμέρους διαχειριστικών
ενοτήτων τωνπεριφερειακών σχεδιασμών (π.χ. στη Στερεά οι 11 ΦοΔΣΑ, γίνονταν 1).
Οι διαδοχικές παρατάσεις της συγκρότησης των περιφερειακών ΦοΔΣΑ έδωσαν τη
δυνατότητα σεΦοΔΣΑ που είχαν, ήδη,
συγκροτηθεί ως ΑΕ να συνεχίσουν τη λειτουργία τους. Γεγονός που
επισημοποιήθηκε (και επεκτάθηκε) με το ν.4701/2012 (Καλλικράτης 2), ο οποίος
στο άρθρο 16, παρ. 6 προέβλεπε:«Ο
περιφερειακός σύνδεσμος ΦΟΔΣΑ, δύναται να μετατραπεί σε ανώνυμη εταιρεία του
άρθρου 265 του ν. 3463/2006 εφόσον τούτο αποφασισθεί από τα δημοτικά συμβούλια
των δήμων μελών του συνδέσμου, που παράγουν τουλάχιστον άνω του 60% των
απορριμμάτων της οικείας περιφέρειας, βάσει των στοιχείων του ΠΕΣΔΑ. Η σχετική
απόφαση του δημοτικού συμβουλίου λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του
συνόλου των μελών του». Έτσι δόθηκε η δυνατότητα να δημιουργηθούν και νέοι
περιφερειακοί ΦοΔΣΑ, με τη μορφή ΑΕ.
Γ. Οι προβλέψεις
του σχεδίου νόμου